Historie Protestantse gemeente

Historie

brunholdschildDe Protestantse gemeente Dorpskerk kent een geschiedenis die ruim 1200 jaar terug gaat. Ze werd namelijk rond het jaar 800 gesticht door een zekere Brunhold. lange tijd werd gedacht dat dit een als zendeling rondtrekkende monnik was die hiervoor verantwoordelijk was. Het schild dat aan de noordzijde van de kerk is bevestigd getuigt nog van dit denkbeeld.

Tegenwoordig hebben we hier een ander beeld bij. Brunhold was een man met bezit. Dit blijkt mede uit de akte waaraan Vaassen haar ouderdom heeft te danken. Deze akte is opgenomen in een boek uit de 12e eeuw (de Codex Laureshamnensis) waarin de bezittingen van het duitse klooster Lorsch staan vermeld. Daarin staat:

Brunhild dedit in eade villa hattum hubam una y in villa fasna ecclam y huba I.

Dit betekent zoveel als:
Brunhold gaf in villa Hattem een landgoed en in villa Vaassen een kerk en een landgoed.

Een en ander komt overeen met het gebruik van Eigenkerken, waarin werd bepaald dat iedereen die een kerk wilde stichten moest voorzien in het onderhoud van de kerk door tevens een landgoed te schenken. Daarnaast moest door de schenking van een tweede landgoed worden voorzien in het onderhoud van de pastoor. Zowel in het geval van Hattem als van Vaassen werd geschreven over een ‘Villa’. Dit moet worden gezien als een nederzetting van een man met bezit, niet als een villa in de huidige betekenis van het woord.

Overigens kreeg de stichter van de nieuwe kerk ook wat terug: het collatierecht. Dit was het recht om zelf de pastoor van de kerk te benoemen.

oude akte
Deel van de Codex Laureshamnensis

Van de eerste eeuwen kan niet veel meer worden gemeld dan dat het waarschijnlijk een kapel was die onder de kerk van Epe viel. Dit veranderde rond het jaar 1200 toen Vaassen een zelfstandige parochie werd en een eigen pastoor kreeg.
De reformatie kwam in Vaassen pas laat op gang. Dit werd door twee factoren veroorzaakt. Allereerst namen de Spaanse troepen na 1580 diverse steden in onze omgeving in en hielden daar circa 10 jaar stand. Daarnaast woonde op kasteel de Cannenburgh de Rooms-gezinde familie van Isendoorn. Toen in 1592 de Synode van Gelre opnieuw een appèl deed op de Vaassense pastoor om over te gaan naar de nieuwe leer nam de pastoor nog geen besluit. De daarop volgende jaren werd hij steeds weer door de Synode aangespoord, maar het duurde tot het einde van het eerste decennium van de zeventiende eeuw totdat de pastoor uit zijn functie werd gezet.
In 1610 werd de eerste gereformeerde predikant aangesteld. Deze was afkomstig uit het plaatsje Steinfurt even over de huidige grens bij Winterswijk. Daarna volgt een lange lijst van ongeveer 30 predikanten die Vaassen hebben gediend en dienen.
Na de reformatie vonden nog een groot aantal belangwekkende gebeurtenissen plaats. De belangrijkste ervan zijn: Vaassen kreeg in 1643 een kerkenraad, de gemeente werd net als in de rest van Nederland in het begin van de negentiende eeuw de scheiding van kerk en staat doorgevoerd en nam in 1853 een nieuwe kerk in gebruik.

dorpskerk oud

In de twintiger jaren van de twintigste eeuw stichten een aantal vrijzinnige gemeenteleden een eigen vereniging. Ook bouwden zij een eigen kerk aan de Deventerstraat. Na de tweede oorlog richtten ook de meer behoudende leden van de kerk een eigen vereniging op. Deze hebben hun diensten in het Gebouw van Christelijke Belangen aan de Kosterstraat.

De Vaassense Hervormde gemeente is onderdeel van de Protestantse Kerk van Nederland (PKN). Sinds 2024 is naam van de Hervormde gemeente gewijzigd in Protestantse gemeente de Dorpskerk te Vaassen.

Meer informatie over de historie van deze gemeente is te lezen in het boek “Kerkgeschiedenis van Vaassen” dat in 1934 door ds. G. van der Zee werd geschreven.